amalinks wokungena

Breaking News

Abesifazane Sebekhangelele Ireferendum Ngomnyaka Ozayo


A Buddhist monk and villagers examine a damaged Buddha statue following an earthquake in Chiang Rai province, northern Thailand.
A Buddhist monk and villagers examine a damaged Buddha statue following an earthquake in Chiang Rai province, northern Thailand.
Lanxa umnyaka ubuqalise kulethemba lokuthi uyathi usiyaphela ilizwe selilesisekelo sombuso esitsha, akwenzakalanga lokhu, ngakhoke abesifazana bathi sebekhangelele phambili ukuthi lumnyaka oqalayo ube lereferendamu lokhetho okungela dlakela ngoba nxa kungabanga njalo bayabe bephakathi kwembokodo lelitshe.

Ukulotshwa kwesisekelo esitsha sombuso kuhlangane lembambeko ezinengi, ikakhulu ukudonselana phakathi kwamabandla abumba uhulumende womanyano okwenze kwehlule ukuthi lumsebenzi ugqitshwe lonyaka.

Inengi likazulu selikhangelele ukuthi lumsebenzi uqediswe ekuqaleni komnyaka lapho sokusenziwa ukhetho lokwamukela loba ukwala ukwamukela isisekelo sombuso esitsha olwe referendamu nxa iphathwe kusemasinya ukuze yandulele ingxoxo zokulungiselela ukhetho olukhulu lokudinga umongameli lamalunga edale lephalamende.

Lanxa nje uMongameli Robert Mugabe ubethi ukhangelele ukuthi ukhetho luphathwe kungakapheli inyanga kambimbitho, lokhu kukhanya kungasoze kwenzakale ngenxa yembambeko lezi kodwa ukhetho lulokhu lusakhangelelwe kuwonalo umnyaka ozayo loba kungakacaci ukuthi lokhu kungabanini.

Kwamanye amasiko inombolo u-13 akezi lendaba ezinhle ngoba esaziwa njengenani lamabhadi esabekayo kodwa uNkosikazi Rita Maplanka uthi ukhangelele ukuthi kungaze kwabanjalo Kulumnyaka ikakhulu ngoba ekhangelele ireferendamu lokhetho olulokuthula.

Uthi ukhangelele ukuthi kube lokuhloniphana emphakathini kulumnyaka ozayo lapho kukhankaselwa yiloba yi referendamu kumbe ukhetho.

UNkosikazi Soneni Makamanzi, oyisakhamuzi uthi ukhangelele ukuthi abantu baqhubeke bekhulumisana, bexoxisana ngesisekelo esitsha sombuso, ireferendamu kanye lokhetho kungela othwalela abanye induku.

Uthi kusadingeka ukuthi abantu baqhubeke bekhulumisana ngamaphutha ayizolo baxolelane, izolo lembelwe hatshi ukuthi uzulu abe elokhu eqhubeka engena iminyaka yonke lezikhubekiso zayizolo.

Osebenza ekhangele amalungelo abesifazana, uNkosikazi Belinda Gumbo Ncube, uthi kubeliphutha ukuthi umnyaka uphele isisekelo esitsha sombuso singaphelanga kodwa ugwalo olwethulwa emhlanganweni we Second All-stakeholders Conference lungethulelwa uzulu lungaguqulwanga kuyabe kulungele abesifazana ngoba inengi lezikhalazo zabo ziqukethwe kulolugwalo.

Wengeze esithi kumele kuxoxiswane kabanzi ukuze kwenqatshelwe udlakela ngomnyaka lo ozayo ngoba nxa kuthe kwaliwa abesifazana yibo abayikhotha imbenge yomile.

Unkosazana Sethulo Ncube oligqwetha, uthi ukhangelele ukuthi abesifazana benelise ukuphatheka emihlanganweni lapho okukhulunywa ngezombusazwe ukuthi labo imbono yabo izwakale.

Uthi lapho kuthe kwaba lokungezwani inengi labesifazana lihle lidlalele khatshana kodwa lokhu kuletha ubuyanga elizweni ngoba kungeke kwenziwa izinqumo eziphakamisa isizwe enye ingxenye yaso itshotshobele isesaba ukukhuluma.
Ilizwe leZimbabwe selivame ukuphatha ukhetho olulodlakela olutshiya abanye bethoba amanxeba okulinyazwa kakubi, abanye belahlekelwe yimpefumulo, imizi lempahla, abesifazana bedlwanguliwe njalo omakhelwane bengacuphisani gwayi.

Lanxa kunjalo, i referendamu lokhetho oluzayo kwehlukile ngenxa kahulumende womanyano oselethe ithemba lokuthi mhlawumbe inhlangothi ezisebenzela ukuthula ezinjenge jomic le organ for healing, reconciliation and integration ziyaletha inguquko, abesifazana babelakho ukuya emkhankasweni lekuvoteni kungela kwesaba.

Abesifazana bathi bale themba njalo lokuthi ukusebenzelana kwabo njengabomama enhlanganisweni ezingelani lezombusazwe behlanganiswa ngezokulondolozwa kwamalungelo abo kungakhathelekile ukuthi ngabaliphi ibandla lezombusazwe kuzaphathisa kakhulu ekuthini babe lesibindi sokucintisa labo ezikhundleni zaphezulu njalo basekelane bona ngokwabo.

Ekubhekeni umnyaka ka2012 abesifazana bathi imizamo yokuthi ilizwi labo lizwakale ikhanya ibe ngconywana kuleminye iminyaka ngakhoke sebekhangelele u2013 ukuthi uzaqukatha okungcono kulanyakenye okuzavezwa ngokuziphatha kwabezombusazwe ngesikhathi sokhetho. Inengi lithi selimelele ukuwuggqiba lumnyaka ka2012 ngenjabulo limemeza lithi woza 2013 sikumelele.

UNothando Sibanda usipha loludaba.
XS
SM
MD
LG