amalinks wokungena

Breaking News

Ugwetshwa Ukuphika Ejele Othelele Umkakhe Igcikwane Lengculaza


Ukugwetshwa kowesilisa ukuyapika iminyaka phose elitshumi ngemva kokuthelela owangakwakhe igcikwane lengculaza sokuqalise ingxoxo mpikiswano ngemithetho ehlawula lokhu lokuthi abantu bangazivikela njani ekutholeni leli gcikwane.

Owesilisa owesiqintini seGwanda ugwetshwe iminyaka eyisitshiyagalombili ngemva kokufunyanwa elecala lokuthelela owangakwakhe igcikwane lengculaza ngabomo.

Owesilisa lo kukhanya ubenatha amaphilisi engculaza ensitha kodwa esiya emacansini lowangakwakhe engavikelanga engamtshelanga isimo sakhe.\

Owesifazana lo owayeke wayahlola watholakala engelangculaza, wabona amaphilisi omyeni wakhe ehlanza indlu wasephinda wayahlola igazi njalo watholakala ukuthi uselegcikwane, athe ethi uyabuza owangakwakhe wamtshaya okwenza ayemmangalela amapholiseni.

UNkosikazi Angeline Hadebe, oyisakhamuzi, uthi vele labo abathelela abanye ingculaza ngabomo kumele babotshwe ngoba ingculaza iyaguqula impilo yomuntu ngendlela ezinengi.

Okwenza isenzo sikababa lo sibelochuku ngamandla, uthi yikuthi ubekwazi ukuthi ukulesisimo, yena ezivikela impilakahle yakhe ngamaphilisi kodwa engelandaba lomunye wakhe ayemfaka engozini nsuku zonke.

Osebenza labesifazana, uNkosazana Matilda Ncube, uthi uhlupho olukhona emphakathini yikuthi lanxa kutshona kuqhutshwa imfundiso yokuqakatheka kokuyahlolwa umuntu engakayi emacansini engavikelanga, inengi labesifazana kuyalisinda ukuthi kube yilo elitshela abesilisa ukuthi bayehlolwa kumbe bavikele emacansini. Ngenxa yalokhu, inengi lithelelwa ingculaza ebe ingavikeleka lapho bethe baqunga isibindi sokukhuluma.

Isakhamuzi semangweni weGwanda, uNkosikazi Keabetssoe Dube, uthi kamangali ukuthi lo owesifazana watshaywa ngumkakhe lapho esebuza ngesimo sakhe sengculaza ngemva kokubona amaphilisi ngoba kuvamile vele ukuthi abesilisa bavuke ngolaka lapho kukhulunywa ngengculaza emulini.

Aluba owesifazana lo wabuya kuthiwa ulengculaza engabonanga amaphilisi la, uthi vele bekuyathiwa nguye oze legcikwane lapha ekhaya nanku ubesetshaywa exotshelwa ukuthi vele ubuzeleni.

UMaNcube uqhubeke esithi kumele abesifazana bafundiswe ukuzinakekela hatshi ukuthemba ukuthi bazakuyammangala lapho sebethelelwe ingculaza ngoba amanzi kabutheki lapho esechithekile.

Abantu kabakhuthazwe ukuvikela emacansini njalo bayehlolwa kuthi labo abangenzi lokho benze besazi ukuthi bazifaka engozini, athi kubi ngoba akula mkhuleko ngemva kwethuna.

Igqwetha, uMnumzana Lizwe Jamela, uthi umthetho olawula ukuthelela omunye igcikwane ngabomo uyahlupha ngoba awucaci ukuthi lelicala lidalwa nxa kutheni.

Uthi sebeke bakhweza udaba lolu enkantolo ephezulu ukuthi kuhlaziywe ngoba akuvamanga ukuthi othelelweyo azi ukuthi lokhu kwenzakale nini, njani njalo abe lobufakazi bokuthi ubengelalo igcikwane lengculaza ngaphambilini kokuya emacansini lalowo athi umthelele.

Sokuke kwaba lamacala ambalwa akhwezwe emthethwandaba okuthelelwa igcikwane ngabomo kodwa kubenzima ukuthi kube lobufakazi.

Lumthetho wabekwa nguhulumende ngemva kokunanzelela ukuthi abesifazana ikakhulu, baba sengozini yokuthelelwa igcikwane ngenxa yokwehluleka ukuxoxisana labesilisa ngendaba zokuya emacansini.

Ezikhathini ezinengi abesifazana yibo abahlolwa kuqala kulabomkabo ngoba bavame ukuya ezibhedlela lapho bezithwele kumbe besiyahlabisa abantwana okucina kuyibo abatshela omkabo ngesimo sengculaza kube sengathi yibo abaze lengculaza ekhaya.

XS
SM
MD
LG