amalinks wokungena

Breaking News

Ukuganga Kwabontanga Kokuya Emacansini Bebanengi Kuyaqela koBulawayo


Inhlanganiso eqondisa inhlelo zokuvikela ukumemetheka kwegcikwane lengculaza eZimbabwe eye National Aids Council, ithi ukungaziphathi kwabontanga abenza imicimbicimbi yokuganga besiya emacansini bebanengi yiyo esikhweza inani labantu eselithelelwa igcikwane ngoba akusetshenziswa indlela zokuvikela.

I-NAC ithi ontanga bakoBulawayo balemicimbicimbi yokuganga abayenza ngempelaviki lapho ababizana ngobunengi kumncintiswane wokuthi yiliphi ijaha elingaya emacansini lamantombazana amanengi, kunathwa utshwala lezidakwamizwa kungela olendaba lokumemetheka kwegcikwane lengculaza.

Umqondisi wenhlelo zeNAC koBulawayo, uNkosikazi Sinatra Nyathi, uthi kuyadingeka ukuthi amapholisa acwayisise ukuthi ngobani abaqoqa lokhu kuganga babotshwe ontanga bengakaphambaniselwa ikusasa yabo.

Idolobho lakoBulawayo lilenani eliphezulu labantu abathelelwa igcikwane lengculaza ukwedlula amanye amadolobho.

INAC ithi iBulawayo ikumatshumi amabili ekhulwini-20.4% labantu abalegcikwane okuphezulu kakhulu kulenani eliselizweni.

Isigodlo iHarare lanxa silabantu abanengi, inani labantu elithelelwa igcikwane liphansi kutshumi lambili ekhulwini-12.6%.

Okwenza ukumemetheka kwegcikwane kukhwele njalo kubontanga linani labantwana elazalwa lilegcikwane eselisesibangeni sokuya emacansini.

Umnumzana Robert Mpofu, oyisakhamuzi, uthi kunzima ebantwaneni laba ukuthi bakhulume ngesimo sabo ngoba bakhona emphakathini abalokhu bekhuluma kubi ngalabo abalegcikwane lengculaza. Uthi abasakhulayo laba babhekana lobunzima ekwamukeleni isimo sabo ikakhulu indlela abathola ngayo leligcikwane okwenza kubenzima ukukhulumisana labosowabo ezikolo nxa bethe bafika ebangeni lokuya emacansini.

Osakhulayo, uNkosazana Amanda Ndlovu, uthi inengi labo ezikolo licabanga ukuthi abantu abangazake baye emacansini bangeke baba legcikwane likhohlwe ukuthi lilabosowabo abalithelelwa bezalwa. Uthi okwenza kubenzima ngamandla yikuthi akulamfundiso abayitholayo ezikolo kumbe emasontweni ngabantwana abalegcikwane lokuthi kuyini abangakwenza ukuthi kubelula kulabo abalalo ukuphumela egcekeni njalo lokuthi abasakhulayo bazivikele.

Omunye njalo osakhulayo, okuhlelo lwabatsha i Young People Care, uNkosazana Sibonginkosi Ncube, uthi minengi imizi ekhokhelwa ngabantwana osekwenza ukuthi laba bantwana behluleke ukuzinanza kanye lokufunda.

Uqhubeke esithi abantwana abanengi yibo asebengamabele endlela bedinga imali. Uthi udubo olukhona ngolwabadala abangazihloniphiyo bona labontanga bebafundisa imikhuba emibi njalo bebangenisa endaweni ezingalungelanga abasakhulayo ngoba yibo abenza imicimbicimbi yokuya emacansini.

Osebenza labasakhulayo, uNkosazana Silaye Ntabeni, uthi lanxa kuqakathekile ukukhuthaza abatsha ukuthi bangayi emacansini baze batshade kumele batshelwe ukuthi bakhona abalegcikwane bengazange baye emacansini besekuqakathekiswa ukuthi lowo lalowo ayehlolwa igazi kungakhathalekile ukuthi kazake aye emacansini, ikakhulu abesifazana lamantombazana abavame ukungakhulumi kwezemacansini.

Uthi ngaphandle kokuyahlolwa igazi kumele kuqedwe ubandlululo ikakhulu kulabo abasakhulayo ukuze lapho omunye ethe wayahlolwa enelise ukutshela abanye alobudlelwano labo isimo sakhe. Uthi udaba lolu lwemicimbicimbi yemacansini yabontanga ibangelwa ngabantwana asebehlala bodwa abazali bengaphandle kwelizwe abantwana basale kuyibo abadala.

UNkosikazi Simangele Gumbo, oyisakhamuzi, uthi kuyethusa ukuthi inengi labantu, kugoqela abasakhulayo lilokhu lisaya emacansini lingavikelanga. Uthi kukhulunywa malanga wonke ngengozi zokuya emacansini ungavikelanga, ezigoqela ukuthelelana igcikwane lengculaza kodwa intsha konke lokhu ikutshaya indiva.

Wengeze esithi kumele abantwana bafundiswe ezikolo ngengozi zokuya emacansini bengavikelanga njalo besebancane lokuthi bangathola ngaphi uncedo lapho beludinga.

Inhlanganiso kanye lamabandla okholo amanengi alokhu esatshumayela ivangeli lokuziphatha lokuzigcina ekulwisaneni legcikwane lengculaza kodwa akulamehluko okhanya usiba khona ekuziphatheni kwabantwana. Intsha yakuleli iyayidinga imfundiso yokukhuthaza ukuyahlolwa igazi lokuvikela lapho abantu besiya emacansini. Abantwana abatshiywa ngabazala besiyadinga imisebenzi phandle kwelizwe kanye labahlala bodwa ngemva kokufelwa babikwa kuyibo okwenzelwa kibo imicimbicimbi le ngoba kungela bazali bokutshaya umthetho emakhaya la.

XS
SM
MD
LG