Abemikhambo yokuthengisela igwayi eZimbabwe bathi lonyaka babhadala abalimi ngemali yohlobo lwamaRTGS kuthi abafuna ingxenye yemali yabo ngedola leMelika kumele baqale babhalise amabizo abo ahanjiswa ebhanga elikhulu lelizwe eleRBZ lapho abazamele banikwe isilinganiso samatshumi amahlanu ekhulwini-50%, semali yabo yonke.
Umphathintambo wenkampani yeBoka Tobacco Floors uNkosikazi Rudo Nyakudya uthe udubo yikuthi inengi labalimi alikazwisisi leyi ndlela entsha yembadalo.
“Isizato sokungabuyi ngobunengi ngesokuthi abalimi abakazwisisi indlela yembadalo yalonyaka ngoba kwaba lenguquko esehlukene lendlela esasibabhadala ngayo kweminye iminyaka. Ukubuya kwe inter-bank exchange rate sekukhathaze abalimi ngoba abasazwisisi okumele bakwenze ukuze bathole imali yabo ngedola leMelika,”
Okuhlupha abalimi yikuthi ukuze bathole ingxenye yemali yabo ngedola leMelika kuyamele baqale bevule ama Nostro Account wona abangakawazwisisi ukuthi asebenza njani. Phezu kwalokho imali yabo kuzamele ithenge idola eMelika ngesilinganiso seInter-bank market ese ngamadola amabili lengxenye - RTGS2.50.
“Thina sibanika inzuzo yabo epheleleyo ngemali ye RTGS kodwa nxa befuna imali yabo ngedola leMelika babhalisa amabizo abo kithi siwahambise eTIMB eyiyo ezawayisa eRBZ lapho abazakuyaphiwa imali eyisilinganiso samatshumi amahlanu kuhulu elilodwa (50%) ngedola leMelika kunzuzo yabo yonke,”
Osebenzela emkhambo weBoka, uMnu. Thabani Nkomo uthi uhulumende bekmele esebenze labemikhambo yegwayi ukuze bancede abalimi ukubavulisa ama Nostro Accounts ngoba kudingakala amatshumi amabili amadola eMelika-US$20.
“Uhulumende ulakho ukuthi aqakathekise abalimi , ikakhulu laba abalima ugwayi ngoba yibo asilethela imali yaphendle, imali ye US dola elizweni, ngakho ke nxa sebaphatha ngendlela enje lokhu kutshengisa ukuthi sizalahlekelwa linani labalimi abalima ugwayi okuyinto embi ikakhulu kunotho yethu sikhangele ukuthi siding imali yamanye amazwe ukuthi ingene elizweni,”
Inhlanganiso eyeTobacco Industry Marketing Board (TIMB) ngeviki ephelileyo ikhweze imbadalo yokuyathengisela ugwayi emikhambo eye Auction, isuka kumadola amane lengxenye- US$ 4.50 isiya phose kwayithomba minwe mibili--US$ 7.70.
Umnumzana Pascal Madhiri uthe lokhu kwengeza indleko yabalimi ngoba intengo yegwayi lonyaka iphansi.
“Ukukhweza kwentengo yokuthengisela ugwayi ngama USD kuluhlazo ngoba intengo yogwayi iphansi kakhulu ngakho kuzatshiya abalimi bengela lutho”
Intengo yogwayi kusisindo sekilogram elilodwa ibithengwa nge-US$ 1.66 okuyintengo ephansi kakhulu kulinganiswa leminye iminyaka.
Inhlanganiso ye TIMB ithi kuze kube namhlanje sekuthengiswe igwayi elilesisindo esedlula kancane inkulungwane ezingamakhulu amahlanu- 529 000 kgs okuyisilinaniswa esincane nxa kuqathaniswa lanyakenye sikhathi sinye laho okuthengwe izigidi ezedlula amakhulu amabili lengxenye- 252 million kgs.