Ukubulawa koweZimbabwe kweleBotswana ezandleni zamasotsha akulelolizwe,sekutshiye inengi libambe owangaphansi ngalesisehlakalo.
Ngeviki edluleyo, amasotsha akweleBotswana adubule abathathu abeZimbabwe abangene kulelozwe okungekho emthethweni, okutshiye oyedwa elahlekelwe ngumphefumulo.
Uhulumende weBotswana ukhiphe umbiko phezu kwalesi sehlakalo, esithi abathathu laba kade bezama ukungena kulelozwe okungekho emthethweni basebedutshulwa.
Umbiko lo, uthi amasotsha ahlangane labathathu beseqa umngcele endaweni yeShalimpo, ngeMpumalanga kwezwe. Babikwa bedutshulwe lapho bezama ukubalekela amasotsha.
Amasotsha athi asebenzise inhlamvu ezibuthakathaka, ama rubber bullets, okutshiyeabathathu laba belimele kakubi. Omunye walahlekelwa ngumphefumulo efika esibhedlela.
Lokhu kuthukuthelise abanye, okugoqela lenkokheli yeZimbabwe, abakhala ngokuthi abeZimbabwe bayahlukunyezwa kweleBotswana.
Ihofisi yommeli weZimbabwe kweleBotswana ithi iyakwazi ngokudutshulwa kwabathathulaba, kodwa ayikakhulumisani lohulumende walelo lizwe phezu kwalolu daba.
Abe Zimbabwe kwele Botswana, abafana lomnunzana Mthabisi Dube, bathi kuyamangalisa ukuthi kungani amasotsha ekhetha ukudubula umuntu oyeqa umngcele.
"Kuyethusa ukuthi amasotsha angasebenzisa umbhobho emuntwini ongaphathanga lutho. Sithemba ukuthi lokhu kuzakhangelisiswa, yinkhokheli yamazwe womabili. Akuzwisiseki ukuthi kuhlala kulabantu abayeqa umngcele, kungani bekhethe ukubadubula."
Omunye oweZimbabwe, umnunzana Nkazimulo Ndlovu uthi kuyasolisa ukuthi umuntu angabhubha ngemva kokudutshulwa ngerubber bullet…
"Kuyasolisa ukuthi irubber bullet yiyo engabe imbulele. Kungabe kusentshenziswe inhlamvu zensimbi. Indaba yakhona ayihlangani, njalo uzibuza ukuthi kuqale nini ukuthi abangena elizweni okungekho emthethweni bayadutshulwa."
Ekuqhamukeni komkhuhlane weCOVID-19, ekuqaliseni komnyaka, eleBotswana lavele latsho ukuthi lizaqinisa imizamo yokwenqabela kokungena kwabantu elizweni okungekho emthethweni. Lokhu kugoqela ukwengeza inani lamasotsha alinda emngceleni phakathi kweBotswana leZimbabwe. Kulenani eliphezulu labeZimbabwe elingena kweleBotswana okungekho emthethweni.
Inombolo ezisanda kwethulwa nguhulumende weleBotswana ziveza ukuthi kulabedlula inkulungwane ezingamatshumi ayisithupha, (60,000), abeZimbabwe abangena eBotswana okungekho emthethweni phakathi komnyaka ka2016, lalonyaka.