Uhulumende weleSouth Africa uthi abomthetho bazakwenza konke abekwenelisayo ukuvimba ukumemetheka kodlakela lokuhlaselwa kwabakwamanye amazwe oluqhubekayo elizweni lelo.
Lokhu kulandela umhlangano oqhutshwe ngabakuhulumende bendawonye labameli bakwamanye amazwe kweleSouth Africa ngemva kokuqhamuka kodlakela lokuxhasana ngemihlobo olweXenophobia Kwazulu Natal laseLimpopo.
Linkuthazo yenziwe ngunkosikazi Lindiwe Sisulu umpathintambo wezobudlelwano beSouth Africa lamanye amazwe. Unkosikazi Sisulu utshele abezindaba ukuthi sekubunjwe ikomiti ehlanganisela abameli bakwamanye amazwe, inhlanganiso ezizimeleyo, amapholisa lezinye ingatsha zikahulumende wakweleSouth Africa ngenhloso yokuqeda du uhlupho lokuhlaselwa kwabakwamanye amazwe.
“Sifuna ukuthembisa umuntu wonke oselizweni lethu ukuthi senza konke okusemandleni ethu ukubona ukuthi umuntu wonke uvikelekile. Isisekelo sethu sombuso sivikela wonke umuntu ngakho kungumlandu wethu ukwenza lokho”.
Lumhlangano ulandela ukuhlaselwa kwabakwamanje amazwe eDurban esabelweni saKwaZulu Natal kanye laseLimpopo. EDurban amakhulu ezizalwane zakwamanye amazwe abaleke ayacatsha enkambeni zamapholisa. Kuphinde kwatshiswa amaroli atshayelwa ngabakwamanye amazwe abatshayeli bawo besetheswa umlandu wokuthathela izizalwane zakweleSouth Africa imisebenzi.
Sekubuye kwavela njalo ukuthi kulomlayezo ogijima kuhlelo lokuxhumana olweWhatsApp uxwayisa abakwamanye amazwe ukuthi baphume elizweni kungakedluli ukhetho lwamhlaka 8 Nkwenkwezi ngoba kungehlula lokho bazawukhomba olotshwala.
Kodwake uNkosikazi Sisulu uthe abantu bengesabi ngoba inengi yale milayezo ngamanga kanti amapholisa azasebenza gadalala ukuthi lokho kungenzakali.
Abakwamanye amazweke bona bakhala ngokuthi kudala kulokhu kusethulwa amakomiti lenhlelo zokulwisa ukuhlaselwa lokhu kodwa kuqhamuka phose minyaka yonke.
Kodwake umeli weDemocratic Republic of Congo kweleSouth Africa umnumnzana Bene Mpoko uthi ngeke bagoqe izandla ngesizatho sokuthi inhlelo ezizanywe phambilini sezehlule.
"Ngeke sime singenzi lutho. Kufanele siqhubeke sidinga isisombululo.Ngibone ukuzimisela okukhulu kubaphathintambo ababili ebesilabo lamhlanje, amapholisa kanye labameli bakwamanye amazwe, ngibone ukuzimisela"
Le yinto egcizelelwe ngobona ngokuqhutshwa kwenhlelo zenhlanganiso yezizwe zomhlaba kweleSouth Africa eyeUnited Nations unkosazana Bekele Thomas yena okhuthaze zonke inhlangothi ezithintwa yiloludaba ukuthi ziqaphe ngamehlo okhozi ukubona ukuthi uhlelo lokulwisa ixenophobia olwethulwe yiSouth Africa mhlaka 25 mbimbitho lonyaka lalezi osekuvunyelwanwe ngazo khathesi ziyagcwaliswa ngokupheleleyo.
"Kufanele sonke sidlale indima yethu sibeleqiniso lokuthi loluhlelo luyasebenza, ukuze ngomnyaka ozayo singaphindi sihlale phansi futhi siphindaphinde sikhuluma ngento yinye"
Kusenjalo umgcinisihlalo wenhlanganiso ye African Diaspora Forum njalo eyisizalwane seZimbabwe umnumnzana Vusumuzi Sibanda uthi inhlolisiso yenhlanganiso yakhe itshengisa ukuthi lokhu kuhlasela kuqubuke ngesikhathi kuhlaselwa izizalwane zakweleMalawi ebezisetheswa icala lokutshontshela enye imuli yakweleSouth Africa eDurban.
"Esikukhuthazayo yikuthi abelungu namapoyisa kubalulekile ukuthi babophe bonke abantu bephula umthetho, bahambe bayegwetshwa ukwenzela ukuthi abantu babekwazi ukuthi izaphulamthetho azidingakali emphakathini. Yikho okuzosiza ukulungisa le inxushunxushu ekhona esifundeni sase KZN"
Kusenjalo imbiko engakaqinisekiswa ithi abatshayeli bamaroli abadabuka eZimbabwe le Mozambique bafunga bayagomela besithi labo bafuna ukutshisa amaroli adabuka kweleSouth Africa azangena kulawo mazwe.
Abameli bakwamanye amazwe laba bazahlangana futhi ngolweSihlanu besemukela umbiko wamapholisa oveza isisusa sokuhlasela lokhu kanye lokuphendla umhlahlandlela ozahle ukuqede du.