Abanye osomabhizimusi bathi sebesehluleka ukubhadala i-rent lapho abasebenzela khona ngenxa yeziqondiso zokwenqabela ukumemetheka kweCovid-19.
Iziqondiso lezi zengezwe ngamanye njalo amaviki amabili nguMongameli Emmerson Mnangagwa ngoMvulo.
UMnangagwa uthe lanxa inani lababanjwa lumkhuhlane selehlile, ubone kufanele ukuthi eqhelise iziqondiso lezi ngoba inani lababhubhayo lilokhe liphezulu.
Omunye wabosomabhizimusi abakhalayo nguMnu Bhekimpilo Sithole yena olesitolo esithengisa impahla yokwakha koBulawayo.
“Abantu abasithengela kakhulu i-building material ngabantu abevela emakhaya. Ibhizimusi yethu isiyehlile kakhulu ngoba amabhasi kasavunyelwa,” kutsho uMnu Sithole.
Uphinde wacela uhulumende uyangenela akweledise osomabhizimusi izimali zokuvuselela amankampani abo.
“Uhulumende kazame ukusincedisa esinike ama-business loans, engenele njalo kundaba yama-rent ngoba ama-shop amanengi aseqalisa ukuvala,” uqhubeke esitsho uSithole.
Omunye njalo usomabhizimusi uMnu Michael Mdladla Ndiweni, oyisiphathamandla senhlanganiso yeBulawayo Vendors and Traders Association uthi lanxa bevumelana lokuqheliswa kwe-lockdown, uhulumende kumele enyuse izinga lokuhlaba abantu ijekiseni yeCovid-19 ukuze uqedwe lumkhuhlane abantu babuyele emsebenzini njalo baphandele izimuli zabo.
Kutsho uNdiweni: “Kumele uhulumende ekhweze amasokisi abantu abanengi bahlatshwe ngoba ukuvala ilizwe nje kungelanhlelo ezikhuthaza abantu ukuthi bayehlatshwa ijekiseni le akusizi ngalutho.”
Amazwi akhe agcizelelwe yisiphathamandla senhlanganiso emela abathengi, iNational Consumer Rights Association, uMnu Effie Dlela Ncube.
“Ukuvalwa kwelizwe, lanxa kulenjongo yokuvikela ukumemetheka kwe-corona kubulala impilo zabantu, babulawe yindlala abantu bathwale nzima.
“Ngakho, kuyadingeka ukuthi lanxa kulwiswa igciwane le-coronavirus, impilo ivunyelwe ukuthi isebenze abantu bakwazi ukuthi basebenze bondle abantwana,” kutsho uMnu Ncube.
Uhulumende uke waba lohlelo lokuphathisa amankampani aphazanyiswe yiCovid-19 kanye labantu abaswelayo nyakenye kodwa ihofisi yaaditor-general yethule ugwalo ngeviki edluleyo oluveza ukuthi enengi yalimali yantshontshwa.
Umphathintamo obona ngenhlelo okuphathisa uzulu uMnu Paul Mavhima uthi basadingisisa ngaloludaba.