amalinks wokungena

Breaking News

Abesifazana Bathi Kayiqhubeke iProportional Representation


Zimbabwe Gender Commission
Zimbabwe Gender Commission

Abekhomishini ebona ngokulinganiswa kwamathuba eyeZimbabwe Gender Commission, bathi inani labesifazana abangena edale lephalamande ngohlelo lwezikhundla ababekelwa zona olwe Proportional Representation liveza ukuba akula bandla elihlonipha ukukhuphulwa kwaleli nani ngokuvotelwa kwabesifazana kuyilo lodwa ithuba asebengena ngalo.

Ngemva komhlangano weZimbabwe Gender Commission wesibili koBulawayo obuhlaziya udaba lwempumela yokhetho, amabandla wonke ezombusazwe ezweni avumelene ukuba ukhetho olwedluleyo belunzima kwabesifazana.

Inengi elikade lisemhlanganweni wakoBulawayo lithi uhlelo lweProportional Representation kuzamele luqhubekele phambili ngoba ukhetho lweZimbabwe luyancindezela omama abangena kwezombusazwe. Ethi akulabandla elilandela isisekelo sombuso ngenani labesifazana abangena edale loba ziqondiso zenhlananiso eye SADC ethi kumele babe yhisilinganiso sokwedlula okungamatshumi amahlanu ekhulwini-50%.

“IProportional Representation kumele iqhubeke isiyaphambili, ngoba iFirst Past the Post ivalela omama abaneni. Isisekelo sombuso samabandla kumele siguquke sibe 50/50 noba akula bandla elilandela lesisinqumo njalo iPR iyaphela kuminyaka emihlanu ezayo.”

Unkosazana Thokozani Khuphe esemhlanganweni owe Zimbabwe Gender Commission
Unkosazana Thokozani Khuphe esemhlanganweni owe Zimbabwe Gender Commission

UMkhokheli weMDC-T, uNkosazana Thokozani Khuphe uthi sekumele kudingwe indlela zokubona ukuba kuzihlalo zedale lephalamende zonke inxenye kumele ibe ngeyabesifazana.

“IPR siyayiduna ukuba iqhubekele phambili njalo omama bavotelwe hatshi ukukhethwa ngamabandla njalo okwamanje iPR ilongcindezelo. Sesifuna ukuba ilizwe lamabandla ahloniphe isisekelo sombuso sibeleZimbabwe Formula kuzihlalo eziyi 220 zedale sifuna kubelabobaba labomama abalingenayo ukuze kube lezombusazwe ezikhululekileyo”

UMqondisi weWomen Arise Zimbabwe uNkosikazi Jennie Williams uthi iPR ayihlelwanga kahle.

“Thina ikota system asiyithandi sifuna umuntu ozamela omama njalo sisekela uBaba kumbe uMama ozamela abantu ngeqiniso, iPR ayingenanga kahle iPR asiyithandi.

UNkosikazi Priscillar Misihairambgwi Mushonga emhlanganweni oweZimbabwe Gender Commission
UNkosikazi Priscillar Misihairambgwi Mushonga emhlanganweni oweZimbabwe Gender Commission

Ilunga ledale lePhalamende koBulawayo, uNkosikazi Priscilla Mushonga, uthi iPR ayikafezi injongo yayo.

“IPR ayikafezi isizatho esayiqalela khona, njalo sizasekela labo abafuna iqhubeke kodwa loba iguqulwa kumele ibe isiguqulwe ukub iyasebenza njani. Omama abazanena kuPR ezayo kumele bavotelwe njalo iPR ezaba ngeyamabandla asisoze siyisekele.”

UNkosikazi Alignia Samson-Mhlanga ilunga ledale lephalamende eChiredzi uthi bafuna iPR iqhubekele phambili.

“Thina njengaboMama abangene lumhlanano bamabandla ahlukeneyo, siyavumelana ukuba iPR kumele iqhubekele phambili ngendlela ephezulu njalo thina kukhetho oludlule asiphathekanga kahle.”

Osakhulayo uFelistus Ncube ongene lumhlangano uthi abasakhulayo abangamantombazana kumele bengathiywa phandle kundaba zombusazwe.

“Amankazana asakhulayo akumelanga basalele emuva kundaba ezifana lalezi, okukhulunywa phakathi lapha kuqala naphakathi komuntu njalo njenabasakhulayo sivalelwa phandle kumihlangano enjengale kodwa sinaphatheka kiyo sikhula sisazi indlela.”

Emhlanganweni wabekhomishini eye Zimbabwe Gender Commission
Emhlanganweni wabekhomishini eye Zimbabwe Gender Commission

Osakhulayo wakoBulawayo, uPatron weJunior Parliament eZimbabwe Youth Council uRuth Sibanda uthi uhlelo lweJunior Parliament luqakathekile ekupheni impande kwabasakhulayo.

“Inhlanganiso le iqakathekile yiyo efundisa abasakhulayo ibapha impande ukuba baziphathe njani. Uzathola ukuthi abasakhulayo abangamantombazana abangena kwezombusazwe bayehluleka ngoba abalamfundiso lempande isikhathi esinengi. ”

Udaba lwabesifazana labasakhulayo kwezombusazwe ezweni zimqoka, baqhubeka belwela amalungelo abo akusisekelo sombuso ukuba amabandla lohulumende bawahloniphe lobanje ngemva kokhetho, inani labesifazana abangene edale lephalamende liphansi kuhlanganisa labaphiwe ukukhokhela ingatsha zikahulumende kuthi kubukhokheli belizwe kulomongameli labasekeli bakhe ababili abesilisa.

please wait

No media source currently available

0:00 0:05:06 0:00
XS
SM
MD
LG