amalinks wokungena

Breaking News

Umthethwandaba Ulahlela Khatshana Udaba Lokuvimba uMnangagwa Ukuba Engagebhi Amathambo Abantu Ababulawa yiGukurahundi


Bagebha amathambo abantu ababulawa yGukurahundi (Umfanekiso: Annahstacia Ndlovu)
Bagebha amathambo abantu ababulawa yGukurahundi (Umfanekiso: Annahstacia Ndlovu)

Umthethwandaba waphezulu oweHigh Court wakoBulawayo ulahle isicelo esikade sikhwezwe zinhlanganiso ezilwela amalungelo oluntu, sesiphangiphangi sokumisa uhulumende ukuba agebhe aphinde angcwabe kakutsha amathambo abantu ababulawa ngesikhathi sombhuqazwe weGukurahundi eZimbabwe.

Umahluli weHigh Court koBulawayo, uJustice Martin Makonese, utshele abakhweze isicelo lesi abagoqela ibandla leZapu, Ibhetshu Likazulu, uCharles Thomas owasila kumbhuqazwe weGukurahundi njalo engomunye abakhweza udaba lolu emthethwandaba labanye, ukuba kuzamele babhadalele indleko zonke ezibekhona ekuthoniseni udaba lolu.

Kade befuna kuvinjwe uEmmerson Mnangagwa, umphathintambo wezekhaya, uMnu. Kazembe Kazembe, ikhomishini eyeNational Peace and Reconciliation Commission lomgcninisihlalo wayo uMnu. Selo Nare, iMatabeleland Collective lomgcinisihlalo wayo uNkosikazi Jenny Williams. UThomas labanye bakhe bathi abantu laba akumelanga kubeyibo abakhokhela uhlelo lokugejwa kwamathuna ababulawa kumbhuqazwe weGukurahundi ngoba ezinye inkokheli ezisembusweni okwamanje zaphatheka kulesisehlakalo njalo ukungcwatshwa kutsha kwalababantu kungaphambanisa ubufakazi bokuthi babulawa njani.

Esipha isinqumo sakhe, uJustice Makonese uthe udaba lweGukurahundi kumele luphathwe ngonanzelelo kulandelwa isisekelo sombuso ngoba luthinta abantu abanengi.

Abakhweze loludaba edale uthi abazange bacubungulisise kahle njalo bekumele bakhulumisane leNPRC yona eyiyo ephiwe amandla yisisekelo sombuso welizwe ukuphatha umbhuqazwe weGukurahundi.

UMnu. Nqobani Sithole, igqwetha ebelimele uThomas labanye, uthi umahluli uthi uhulumende katshongo ukuthi ufuna ukugebha amangcwaba ababulawa ngesikhathi sombhuqazwe weGukurahundi.

"IHigh Court ihlahlule udaba lweGukurahundi yalahlela khatshana isicelo sethu ngoba kubesobala ukuba uhulumende kazange atsho ukuthi uzakuyaphanda amangcwaba kodwa babekufake kwabanjalo kuphephandaba ukuba ngoSeptember bazaphanda abantu. Inkantolo enkulu isilahlile isicelo sethu ngoba ithi akulamuntu owathi uzakuyaphanda (amangcwaba). Sesizahlala phansi labantu ababesithumile ukuba sibale siluzwisise loludaba ukuba siludlulisele phambili. Sekusobala ukuba abantu abaseyikuphandwa njalo iSunday News kaMhaka 23 July ayilobanga iqiniso ngoba uNick Mangwana wathi kazange atshonjalo."

Umabhalane weIbhetshu likaZulu, uMnu. Mbuso Fuzwayo, uthi okumqoka yikuba akulamathambo azagejwa abekwe kutsha kungalandelwanga umthetho.

"Ngilethemba lokuba abantu kumele bazi ukuba inkundla zethu zibanjwe ngentamo, sisakhangela ijudgment ... Okusalayo akusoke kubeyinto enhle ezakhulula abantu ukuba umbulali agumbe amancwaba kumele ikhokhelwe yiNPRC lenhlanganiso ezizimeleyo usizi umbulali nguye osekhanya ekhokhela loluhlelo khona kulesisekelo sombuso esitshoyo ukuba ngubani omele akhokhele ukuqondiswa kombhuqazwe weGukurahundi."

UMqondisi weMatabeleland Collective, uNkosikazi Jenny Williams, ebuzwa ngesinqumo lesi uthe usabambekile uzaphendula engaqeda umhlangano wakhe.

Ngenyang’edluleyo kaNcwabakazi, uMnangagwa wenze umhlangano labenhlanganiso eyeMatabeleland Collective labanye abantu bekhulumisana ngodaba lweGukurahundi baphuma lesinqumo sokuthi kugejwe amathambo ababulawayo ukuze kuqaliswe uhlelo lokuphiwa amaphepha wokutshona kwabo amaDeath Certificates. Lokhu kumele kulandelwe yikunika amaBirth Certificates abantwana balabo ababulawa ngesikhathi sombhuqazwe weGukurahundi.

Kulabantu abangaba zinkulungwane ezedlula amatshumi amabili – 20,000 - ababulawa ngesikhathi sombuqhazwe weGukurahundi kusukelwa ngomnyaka ka1983 kusiyafika umnyaka ka1987 eMatabeleland leNkabazwe. UMnangagwa wayengumpathintambo wezomvikela ngesikhathi sombuso kamuyi owayengumongameli Robert Mugabe.

Abantu abanengi kanye labenhlanganiso ezilwela amalungelo oluthu bathi uhulumende kumele aqale axolise andubana kukhulunyiswane ukuthi lumsebenzi wokungcwatshwa kutsha ngenhlonipho kwababulawa ngaleso sikhathi uqhutshwe kahle. Kodwa uhulumende lokhe engakaxolisi kuze kube namhlanje.

XS
SM
MD
LG