amalinks wokungena

Breaking News

Ingcwethi Kwezombusazwe Zicubungula Okungabayimpumela Yokhetho eMidlands


Zimbabwe Elections
Zimbabwe Elections

Amalungiselelo okhetho asefike esibangeni esiphezulu eNkabazwe yona evame ukuthi ibandla elibusayo leliphikisayo labelane izihlalo kodwa ingcwethi zithi ibandla leZanu PF lingathola izihlalo ezinengi lonyaka ngoba uMongameli Emmerson Mnangagwa udabuka eMidlands.

Amalungiselelo okhetho asefike esibangeni esiphezulu eNkabazwe yona evame ukuthi ibandla elibusayo leliphikisayo labelane izihlalo kodwa ingcwethi ezicubungula ezombusazwe zithi ibandla leZanu PF likhangelele ukuthola izihlalo ezinengi lonyaka ngoba uMongameli Emmerson Mnangagwa udabuka khona.

Ukhetho lwakuqala eZimbabwe lubikwa lwaluhlukile kulolwalonyaka. Ngemva kwempi yokukhulula ilizwe abantu babevota kungela luhlu lwababhalisele ukuvota.

UMnu. Reason Ngwenya ohlaziya ngezombusazwe lezisebenzi uyakuchaza lokho.

“Abantu babengabhaliselanga ukuvota, njalo kwakulobuqili obuthize abanye babegeza ipenda yokuvota bavota kanenginengi.”

Kusukela ngomnyaka ka2000, ibandla leZANU belidliwa kabuhlungu eNkabazwe lobanje ngokhetho lwakuqala lanqoba kakhulu kwathi ibandla leZAPU lathola izihlalo ezimbalwa.

Ibandla eliphikisayo belinqoba impela kumalunga edale lephalamende lakumakhansila kodwa ibandla elibusayo belicalwa ngokuqila kukhetho emaphandleni ngokwethusela abantu, ukubathenga ngokudla, kanye lokuvotela abantu kusetshenziswa usekelo lwenkokheli zomdabu. Inkokheli lezi zakhuzwa lonyaka ukuba zehlukane lomkhuba omubi wokuphatheka kukhetho zisekela ibandla elibusayo.

UNgwenya wendlala obala ngempumela yokhetho enkabazwe.

“Impumela yokhetho sayisola kakhulu kwaqala ukuba lenkulumo ezisuka eBritain ngoba ukhetho lwethu lweza ngemva kwesivumelano seLanchaster House Agreement njalo ibandla leZANU leleZAPU ayemele aye ekhethweni ebambene kodwa akusabanga njalo impumela yokhetho yaphekwa.”

Ohlaziya ngezokhetho, uMnu. Effie Ncube uchaza amalanga okhetho luka 1980.

“Ukhetho salubamba a malanga amathathu manje sekuyakuba lilanga elilodwa, kungabakuhle uma kungaba lenguquko ezisuthisa umuntu wonke kumithetho yokhetho.”

Inkabazwe yindawo ebanzi kakhulu njalo ukumenyezelwa kwempumela yokhetho kulakho ukuphazamiseka kulandelwa isisekelo sombuso okungeke kwapha amathuba kwabalensolo ngempumela yokhetho.

UMnu. Ncube uthi indlela ukhetho olwamenyezelwa ngayo ngo1980 ingcono uma iqathaniswa lomthetho okusisekelo sombuso manje.

“Isifiso sami yikuthi ngabe isisekelo sethu siyaguqulwa silandele indlela iAmelika eqhuba ngakhona ukhetho kanye lokungena esikhundleni kukamongameli hatshi lokhu okokuthi kungamenyezelwa impumela yokhetho ngemva kwamahola angamatshumi amane lasificaminwe mibili uMongameli uyagcotshwa akuphi ithuba abasola ukhetho ukuba babesebehlolile kumbe basa udaba lwabo edale lokhetho.”

Kugoqela iNkabazwe lonyaka amabandla asebikele ikhomishini ebona ngezokhetho eye ZEC ukuba ayangena ekhethweni asesedlula ikhulu lamatshumi amabili lasikhombisa.

Ukhomishina weZEC, uNkosikai Faith Sebata uthi lokhu kubadida ingqondo ukuba iphepha lokuvota lizakuma kanjani.

“Ukhetho lwalonyaka lusidida ingqondo ngoba inani lamabandla akhangelele ukungena ekhethweni manengi kodwa sisazebenza gadalala ukuba ukhetho siluqhube kuhle.”

UMnu. Ngwenya uthi ivoters roll iqale ukusebenza ngomnyaka ka1985 njalo ibihlala iqala ukusolwa ethi bakhangelele ububelo ngevoters roll yeBVR lobanje kungathembisi.

please wait

No media source currently available

0:00 0:06:24 0:00

XS
SM
MD
LG