Abakhubazekileyo eZimbabwe bakhuthaza uzulu ukuba ahloniphe amalungelo abo njengalokho okwenziwa kwamanye amazwe besithi ngoba bengabantu labo njengaye wonke umuntu kodwa bedaniswa yikube lokhe esephulwa amalungelo abo kunhlangothi zonke zempilo jikelele.
Emhlanganweni lentathelizindaba owenzelwe eClub Chambers eHarare, wokwazisa ngombukiso wabakhubazekileyo walonyaka, ozakwenzelwa ko Bulawayo ekupheleni kwayonale inyanga, owe National Disability Expo, umgcinisihlalo wayo umnumzana Gift Mabhaudhi, okhubazekileyo laye, ulandisa kabanzi ngodubo ababhekane lalo.
“Lonyaka siqhubekela phambili kulokho esakubukisa nyakenye sesikhangela ama SGD’s lakho konke esifisa ukukufeza ngomnyaka ka 2030. Le Expo yalonyaka iyakukhangela konke lokho sikhangele indikimba yalonyaka eqakathekisa udaba lokuba abakhubazekileyo labo baphatheke emisebenzini yentuthuko lakundaba eziphathelene lezomnotho welizwe. Lokhu kusitsho ukuba mabangatshiywa emuva abakhubazekileyo laba, nx sikhuluma ngenhlelo ze TSP lokunye kungakho sisenza imibukiso efana lalo ukuthi kungaze kwabandlululwa abakhubazekileyo.”
Umcebisi kamongameli ledale labaphathintambo, uDr Joshua Malinga uthi akahlonitshwa amalungelo abakhubazekileyo.
“Sonke sitshiyene loba sizalwa ngumama munye kumbe abazali banye, anbanye bafitshane abanye bade, abanye bahle abanye babi, abanye bamnyama abanye babomvu, sonke sitshiyene. Lami lokho engiyikho khona, okokuqala yikuthi ngingumuntu, umuntu kufanele aphathwe njengomuntu. Umuntu kufanele aphathwe njengomuntu, aye esikolo enze imidlalo njengabanye, siyakwanisa ukwenza konke okwenziwa ngabanye. Yikuthi siyancitshwa amathuba kodwa asehlukananga.”
Enye injongo yalumbukiso owaqalwa ngomnyaka ka 2012 yikufundisa abantu ukuqakatheka kokuhloniphana kungakhathalekile ukuba ungokhubazekileyo loba hatshi.
“Yikuthi sitshengisele kumbe sifundise laba abafuna ukuphatha abanye njengezilima kumbe njengenyamazana ukuthi bantshintshe ingqondo yabo, babaphathe njengabanye abantu abafanana labo. Umuntu wonke sehlukene, asifanani sonke lengqondo zethu zehlukene kodwa singabantu asonyamazana.
Uyakwazi ukuthi kwezinye izindaba uyabona inyamazana iphathwa kuhle ukwedlula umuntu okubazekileyo, sizama ukukuntshintsha konke khonokho.”
Ukhala ngokunye kokwenziwa kibo njengabakhubazekileyo u Malinga ukuba kumane kwenziwe kungenani ukuba uyakwamukela loba hatshi.
Umuntu ulalokho okokuphakulela abanye abantu okuthiwa bayaphila kumbe balani, yikho esifuna ukuthi sikuphakulelwe. Izikolo, imisebenzi, ukuvunyelwa ukuthi sibe labantwana labomama lathi. Sibe ngabantu abanje ngo Mayor kumbe njengo teacher, uheadmaster, siyafanana asikuboni ukwehlukana kwethu labanye abantu, sizwa ngani. Thina asikuboni, engxenye yini elingasitshengisa ukuthi sehlukene ngaphi.
Obona ngezokukhankasela lumbukiso umnumzana Brian Sithole uchasisa ngawo.
Ngoba esifuna ukukufeza ngalombukiso, yikuguqula indlela abantu bacabanga lokuzwisisa ngayo udaba lwabakhubazekileyo lapho ababhekwa njengabantu abadinga ukusizwa sikhathi sonke. Bakhangelwe njengabantu abalakho abangakwenza umhlaba kungakhathalekile ukuba bakhubazekile.
Banengi abakhubazekileyo abaziwayo abangasomabhizimusi abaqhuba kuhle, sibanxunsile kulomkhosi ukuba uzulu azibonele ngawakhe njalo athole angakufunda phezu kwabo njengabantu abaqhuba kuhle.
Umbukiso lo uzokwenziwa kusukela mhla ka 30 Ntulikazi kusiyafika umhla ka 2 Ncwabakazi, emagumeni awe City Hall ko Bulawayo. Owalonyaka umkhosi wenziwa ngaphansi kwendikimba ethi “ Ensuring and inclusion and empowerment of persons with disability through inoovation and technology ” ngenjongo yokukhuthaza ukulinganiswa kwamathuba kwezokusethsenziswa kwemitshina yakulezi nsuku.
