amalinks wokungena

Breaking News

UBulawayo Uhlaziya Umthetho Osalolongwa OweConstitutional Amendment Bill


Umbuthano wokuhlaziya inguquko kusisekelo sombuso
Umbuthano wokuhlaziya inguquko kusisekelo sombuso

Abenhlanganiso ezimela amalungelo kazulu kunhlangothi ezehlukeneyo zempilo, koBulawayo babuthanise izakhamizi zakulelo idolobho banxusa lengcitshi zemithetho ukuze bahluzisise kabanzi inguquko efuna ukufakwa kusisekelo sombuso ngabebandla leZanu PF, phansi komthetho osacandwayo owe Constitutional Amendment Bill.

Embuthanweni wangoLwesithathu, kuvele ukuba kukhona okuhle lokubi kulinguquko efuna ukulethwa ngumthetho oweConstitutional Amendment Bill inengi likazulu lisithi ababusayo yibo abaphiwa amandla amanengi kulinguquko hatshi izifiso zabanengi.

Omunye wabakhulume embuthanweni lo, oligqwetha njalo engomunye wabasekeli bomkhokheli webandla eliphikisayo eleMDC-A umnumzana Welshman Ncube uthi okuhle ngalinguquko kulutshwane.

“Bulutshwane ubuhle obukhona engingathi kuhlangana yikuthi i representation yabomama ekade imele iphele ngo2023 e parliament isizaqhutshekiswa for another 10years kusuya ku 2033. Kuhle ke lokhu ukuthi omama bane representated izikhathi zonke, okunye okungani kuhle yikuthi ontanga labo bazanikwa ama seat angu 10 e parliament. Yikho engikubonayo okuhle kuma amendments okunye hatshi akulunganga.”

Umqondisi wenhlanganiso ye Public Research Institute of Zimbabwe (PRIZ), umnumzana Gorden Moyo uthi uhulumende akumelanga agijimele ukuguqula isisekelo sombuso engakaqondisi imithetho engaphansi kwaso.

“I constitution yeZimbabwe eyabunjwa ngo2013 kwakufanele kwenziwe I realinment zama acts of Parliament lokhe silama acts of Parliament amadala amanye ngawe Rhodesia aka Smith. Uhulumende kumele athathe isikhathi athi realign imithetho yephalamende yonke alandele I constitution engakaqalisi ukugambela isudu entsha kanti ungathenga isudu entsha uqale ngokuyigambela njani yikho okuluhlupho kakhulukazi esikusolayo labantu bayakusola uzulu lezifundiswa ziyakusola ukuthi qala wenze into yakuqala ungakenzi okunye”

Unkosikazi Lactricia Mumba oligqwetha njalo engomunye okhulume lezakhamizi uthi kuyadingeka ukuthi uzulu asukume avikele isisekelo sombuso.

“Ama amendments lawa asibisela emuva konke akade sesikwenzile ngokuya phambili nge constitution ka 2013, sokungani sesikubisela emuva. Sesibuyela ku situation yokuthi u president nguye owayeyi center of power instead of ama principles awe separation of power. Khona kuzaba lama parliamentary consultation so i public ikhuthazwa ukuthi ibuye ngobunengi bekhulume imibono yabo ukuze iye ku parliament.”

Omunye wezakhamuzi zakoBulawayo umnunzana Kudzi Nare uthi kusobala ukuthi amandla aphiwa umongameli kuphela.

“Kuyakhanya ukuthi kunika i executive ipower, u president. Njengaleyi i clause ethi u president sevunyelwe ukuthi anga appointer 7 ministers abangekho ku parliament nge interview, kodwa akelingitsheleni angaze enze leyo open interview uPresident uyabe sevele se focuser kudala labangane bakhe, behind closed doors. Akula transparency, kubuhlungu. Nga nje bakithi ama ministers akhethwe kulabo.”

Omunye wabaqoqe lumhlangano engumqondisi weWomens Institute for Leadership Development unkosikazi Samukeliso Khumalo uthi baqoqe lumhlangano ngenjongo yokunikeza uzulu ithuba lokuthola ulwazi ngalokho okwenziwa nguhulumende.

“Sibone kufanele ukuthi sixoxisane nge constitution amendment le, uzulu abe kwazi ukuthi kumunyethweni ku amendment le. Kubonakale ukuthi is it good for uzulu kumbe yenziwa yiziphathamandla ukuthi bona bahlale phezulu bengaphazanyiswa. Sibone kufanele ukuthi uzulu akwazi ukuthi nxa ama MP ebuya bexoxisana labo baphatheke belolwazi.”

Umhlangano lowenzelwe edolobheni lakoBulawayo eSmall City Hall njalo inengi lika zulu lalabo abebekhulumisana lozulu lithi ukuguqulwa kwesisekelo sombuso akumelanga kuvunyelwe imithetho yelizwe ingakalungiswa. Abanye njalo bathi lokhu kufana lokuthungela izigamba empahleni entsha.

Udaba lombuthano wakoBulawayo wokuhlaziya iContitutional Amendment Bill siluphiwa nguBathabile Masuku
please wait

No media source currently available

0:00 0:05:24 0:00
XS
SM
MD
LG