Ugatsha Lwezempilakahle Lusungula Amakhilinika Ahambayo amaMobile Clinics

Zimbabwe Mobile Clinic

Ugatsha lwezempilakahle luthi soluzasungula uhlelo lwamakilinika ahamba endaweni ezitshiyeneyo zelizwe – amamobile clinics ngenhloso yokwehlisa inani labesifazana eliphelelwa ngumpefumulo libeletha ngenxa yezibhedlela kanye lamakiliniki akhatshana emaphandleni .

Inani labesifazana elifa ekubeletheni likhanya lilokhu liphezulu kakhulu ngemva kokuqonga eminyakeni engamatshumi amabili edluleyo osekutshiye inengi lithandabuza ukuthi uhulumende ulakho ukuluqeda loludubo.

Iziqondiso ezimiswe yinhlanganiso yomanyano wamazwe womhlaba eye United Nations Millenium Development Goals ithi ilizwe linye ngalinye kumele lenze inhlelo zokwehlisa inani labesifazana abalahlekelwa ngumphefumulo ekubeletheni libe ngaphansi kwekhulu lamatshumi ayisikhombisa – 174 kunani elizinkulungwane ezilikhulu – 100 000.

Inani elikhitshwe yihofisi yenhlanganiso ye United Nations Development Programme – UNDP, elizweni, liveza ukuba okwakhathesi kufa abesifazana abangamakhulu edlula ayisikhombisa - 725 kunkulungwane ezilikhulu – 100 000.

Umsekeli kamphathintambo wezempilakahle uDr Paul Chimedza uthi ukusungulwa kwamakiliniki la ahambayo kujonge ukwehlisa inani labesifazana elifa ngemva kokuswela abongi kanye lamakiliniki eduzane. Uthi ugatsha lolu lwanquma ukuthi akekho okumele ahambe amakhilomitha adlula isitshiyagalombili ukuyathola ikiliniki kodwa zinengi indawo emaphandleni abantu abasahamba amakhilomitha angamatshumi amabili ukuyathola usizo.

Umongikazi kuhlangothi lwe Community Nursing uNkosikazi Ntombizodwa Marumo uthi ngaphansi kohlelo lolu abongi ababengafundelanga ukubelethisa emaphandleni labo sebezathola imfundiso yokuphathisa abesifazana abazithweleyo bengahambanga imimango emide besiya ezibhedlela ezinkulu.

Phezu kwalokhu, uhulumende uyafundisa njalo omama ababelethisa eziqintini ukuthi baphange bahambise abesifazana esibhedlela kumbe ekiliniki lapho isikhathi sabo sokubeletha sesisondele.

UNkosikazi Sinanzeni Tshuma, oyisakhamuzi, uthi kunengi okumele kukhangelwe empilweni zabesifazana lapho kungakafiki esikhathini sokubeletha nxa kuzehliswa inani labomama elifa kubangelwa yikuzithwala.

Uthi lokhu kugoqela ukuhambisa abantwana abangamankazana esikolo, ukuhlomisa abesifazana ngolwazi abaludingayo ukuhlela imuli zabo kunye lokuthola ukudla okwakha umzimba ukuze babelethe beqinile.

Lanxa inani labesifazana abaya esibhedlela kanye nxa bezithwele liphezulu isilinganiso esingaba sedlula amatshumi ayisificamunwe munye ekhulwini- 94%, inengi alibuyeli esibhedlela okwenza ukuthi amatshumi amane ekhulwini, 40%, libelethele emakhaya kungela abongi, odokotela kumbe imithi eqakathekileyo kumama losane.

UMarumo wengeze esithi kuqakathekile ukuthi omama bafundiswe ngokuqakatheka kokuya emakiliniki lalapho bengaboni hlupho ukuze basizakale kulesikhathi.
Uthi inengi labomama belisesaba ukuthi lalapho lithe lafika ekilinika kuyabe kungela okwazi ukubelethisa kucine kuthiwe lihambe ezibhedlela ezikhatshana kodwa okwakhathesi uhulumende uyazama ukuthi konke okudingwa ngabesifazana kutholakale eduzane.

Osebenza labesifazana, uNkosikazi Sheila Nyakudya, uthi imfundiso ingeyinye yamacebo amqoka angasetshenziswa ukusindisa impilo zabesifazana abanengi lapho bengafundiswa ukuqakathekisa impilo yabo kanye leyensane zabo. Uthi kungaze kubelekilinika eduzane ayisoze yanceda nxa owesifazana engakuqakathekisi ukuyakhona ukuyahlolwa lapho ezithwelwe. Wengeze esithi kuvamile ukuthi owesifazana ozithweleyo afe eseduzane lesibhedlela ngoba ahlezi labo besithi kadingi ukuyakhona.

I maternal mortality kulapho owesifazana phelelwa ngumpefumulo ebeletha kumbe phakathi kwamaviki ayisithupha ebelethile ngembangela yokuzithwala kwakhe. Lanxa inengi labesifazana lisifa emaphandleni likhona inani elithe xaxa elifa emadolobheni ngenxa yokungabi lolwazi olwaneleyo kumbe ngenxa yenkolo ezithile ezenza umuntu angayi esibhedlela.

Eminyakeni esanda kudlula inengi belingayi esibhedlela ngenxa yenhlawulo ephezulu kodwa seyesulwa nguhulumende kungeminye yemizamo kahulumende yokwehlisa inani labomama lensane elifa ekubeletheni.