HARARE -- Kuphuma imibono ehlukeneyo ngodaba lomthetho ophathelane lempahla esetshenziswa kwezocansi ngemva kokuba abanye abesifazane base Zimbabwe bekhweze udaba lwabo emthethwandaba bephikisa umthetho owalisa ukusetshenziswa kwale impahla.
Umthetho weZimbabwe uthi limpahla yezocansi ingamanyala njali iyingozi ezimisweni zokuziphatha emphakathini.
Lokhu kuza ngemva kokuba uNkosazana Sithabile Dewa ekhweze emthethwandaba loludaba ephikisa ingxenye yalumthetho esithi usumdala njalo ungoncindezelayo lokwephula ilungelo lenkululeko yowesifazana.
Use amaphepha akhe emthethwandaba ngenyanga kaMbimbitho walonyaka emangalela uhulumende weZimbabwe efuna ukuba ezinye ingxenye zomthetho lo zesulwe.
Unkosazana Dewa utshele lumsakazo ukuba akasafuni ukuthatshwa amazwi ngalolodaba ngoba eseqondise amandla akhe kwezokuqhutshwa kokhetho olukhona mhla ka23 Ncwabakazi lonyaka lanxa enguye owalukhweza emthethwandaba loludaba.
Eyinye inkokheli enhlanganisweni ezilwela ilungelo labesifazane ithi lanxa bengafisa ukukhuluma phezu kwaloludaba, ngeke bakwenze okusegcekeni ngoba besesaba ukujeziswa ngendlela ezitshiyeneyo.
Umqondisi wenhlanganiso ekhankasela ukufundiswa kukazulu ngesisekelo sombuso ye-#This Constitution uNkosikazi Abigail Mupambi uthi uvumelana lohulumende ukungavumeli ukungeniswa loba ukusetshenziswa kwale impahla yocansi.
“Ngibona ngathi i-ban yona leyo ngiyayisekela sibili ngoba kuyinto eyangisayo esintwini sethu njengabantu abamnyama asikwazi lokho, asikaze sikuzwe. Sibona angathi lokho kuyabe kusiyeyisa njengabantu beSintwini.”
Uqhubeke uMupambi ethi kuyinto eyangisayo esintwini njalo engela sithunzi ukukhuluma ngalempahla.
“Ngakho mina ngiyasekela ukuthi leyonto ingavunyelwa lokho okuthiwa ngama-toys uhlukubone sibili ukuthi hayi kuyi-fiction, angikholwa ukuthi kukhona eSintwini. Singabantu abamnyama silakho esikukholwayo okunye lokhu ngibona ngathi bakithi kuyabe sekudlulise amalawulo.”
U-Dokotela Ruth Labode upha umbono wakhe nxa kukhangelwa ehlangothini lwezempilakahle.
“Mina into ethiwa yi-sex toy angizake ngiyibone futhi ngisesikolo ngifuna ngifundela ubudokotela asizange sifundiswe ngama-sex toys.”
Uchaze loludaba njengolufana lezinye nje indaba azizwayo ukuba zenziwa ngabantu uDr Labode.
“Yinto engazake ingene engqondweni yami because I think kufanana le-wig, umuntu ogqoke i-wig, okhetha ukugqoka i-wig kumbe ofuna ukwenza whatever laba abafaka intolwane ngapha ngaphansi konke lokho, for me its the same.”
Kodwa umsunguli wenhlanganiso ephatheke kumikhankaso yokufundisa uzulu ngempilakahle yengqondo ye The Peacehub Zimbabwe unkosazana Ireen Peace Hungwe yena oyi-Social Worker uthi kuyikubandlulula ukusebenzisa ingxenye yomthetho ungakhangelwanga wonke ukuthi uthini. Unkosanzana Hungwe uthi usetshenziswa ngendlela ebandlululayo lumthetho njengoba kungekho okwenziwa kulabo abenza ucansi egcekeni kodwa usetshenziswa ebantwini abasebenzisa limpahla ensitha okuthiwa kayivunyelwa lokho.
“Silabantu abanengi lapha eZimbabwe abanikezwa ukunakwa okunengi egameni lokulibazisa abantu. Abanye babo baze bathole imisebenzi yokukhankasela impahla kumankampani ahloniphekayo kodwa uma ungena emakhasini abo ku-facebook, ku-instagram laku-twitter ezinkundleni zokuxhumana, laba bantu balokuthile esingakubheka njengokungahloniphekiyo, okungamanyala njengokucaphulayo kakhulu ngoba abanye babo baze babonakale benqunu, abanye babo besenza ucansi phambi kwabomabonakude.”
Ingxenye yomthetho waseZimbabwe wokulawula kwezokuzijabulisa yenza ukungeniswa noma ukuphathwa kwempahla yezocansi kube ngokungekho emthethweni njengoba athathwa njengangcolile noma ayinto engela similo njalo ayingozi ezimisweni zomphakathi. Phansi kwalumthetho limpahla yocansi owesifazane angatholakala elayo ulakho ukuvalelwa ejele.
Ubufakazi bokuthi lo mthetho uyasebenza buvele nyakenye ngesikhathi kubotshwa abesifazane ababili ngamacala aphathelane lale impahla yezocansi. Omunye wabo ubelebhizimusi elebulenjini lokuthengisa impahla yezocansi le kwabesifazane njalo enikeza izeluleko ngokusetshenziswa kwazo, ubotshwe wavalelwa amaviki amabili esitokisini, wagwetshwa iminyaka eyisithupha entolongweni noma amahola ayedlula amakhulu ayisithupha-640 esebenza emphakathini engakhokhelwa.
Forum