amalinks wokungena

Breaking News

Asekubanga Eliphezulu Amalungiselelo Wosuku olwe-International Women's Day


Abesifazane balungiselela ukunanza usuku lwabo olweInternational Women’s Day ngesikhathi abalwela ilungelo likazulu, amalunga edale lephalamende lamakhansila bekhuthaza omama lamantombazana ukuba bazi amalungelo abo ukuze bafinyelele amathuba amanengi.

Usuku lwalonyaka, olunanzwa ngeSonto mhlaka 8 Mbimbitho, luhamba ngendikimba eyethulwe yinhlanganiso yamazwe womanyano womhlaba, eyeUnited Nations, esithi ‘I Am Generation Equality: Realizing Women’s Rights’.

Abesifazane bakhangelele ukuba bafinyelele amathuba atholwa ngabesilisa kukho konke kungakhathalekile ukuba yisiphi isigaba. Ukuze kufezeke lokhu, abathakazelela ezombusazwe labamele abesifazane bathi kumele omama bafundisane ngamalungelo abo.

UNkosikazi Barbara Tanyanyiwa, isikhulumeli sabomama kumanyano weMDC Alliance, uthi amalungelo abesifazane akhona ngalotshiweyo ngakho-ke kufanele bafundiswe ngamalungelo la.

“Lonyaka indikimba esihamba ngayo ikhuluma ngokuthi mina lapho engikhona ngibe sengikhuluma nge equality ngibona ukuthi amalungelo abo mama ayanakekelwa. Iyakhuthaza ukuthi wonke umuntu kumele azizwe elingana kungela kubandlululwa ukuthi wena ungumama. Singakhangela phambilini omama babengavunyelwa ukusebenza, ukuvota konke kuthwa ngokukababa. Khathesi amalungelo abomama sesilawo kodwa ngingathi emaphepheni, kodwa osokusele yikuthi ayenziwa yini, mzamo bani ethathwa nguhulumende ukulingalisa amathuba abomama labobaba.”

Ukhansila wakoBulawayo, uNkosikazi Sikhululekile Moyo, ukhuthaza omama ukuthi basukumele phezulu ukuze bathole izikhundla njalo balingane labobaba ekufinyeleleni amathuba.

“Leli lilanga lethu eliqhakathileyo ngoba sijabulela ukuqhakatheka kuka mama, njalo sikhangela igender equality ukuthi omama abanengi sebanelisile ukuthi bakhuphuke babe sezikhundleni. Sikhangelele ukuthi omama izikhathi ezinengi bebeyeyiswa, kungelanto abayenzayo ezibonakalayo kodwa khathesi ngalezi insuku sikhangelele ukuthi omama bayathuthuka njalo bakhokhele indawo ezinengi. Silokhe sikhuthaza ukuthi omama basukume bencedisane emhlabeni wonke ukuze silingane omama labo baba. Kungabi yikuthi obaba yibo abathola izikhundla, ngakho siyakhuthaza ukuthi omama basukume bathathe izikhundla sibuse indawo zonke.”

UNkosikazi Sichelesile Mahlangu, olilunga ledale lephalamende, uthi kumele omama babambane ukuze bangene ezikhundleni eziphezulu.

“Thina sodwa omama yithi esizinyathezelelayo, siyanyathela omunye umama njalo sihlala sixabana sisodwa kulokuthi sixhasane sibambane. Khathesi kunje edale lephalamende omama abalama constituency balutshwane kakhulu ukudlula obaba. Okuqakathekileyo kakhulu thina njengabomama yikuthi silwe lathi singene kuma positions wonalawa okulabobaba njengoba sisithi sifuna i50/ 50. Njengoba ephalamende siyi 210, kuyadingeka ukuthi omama babe yi105, obaba labo 105. Lathi lapho sesingabona-ke ukuthi sesingabusa sibe le-voice eyodwa ngelinye ilanga iphalamende ivuke ibuswa ngomama.”

Okwamanje idale lephalamende lilabesifazane abafika amatshumi amane lanhlanu (45) labangamatshumi ayisithupha abalezihlalo ezabomama ezingancintiswayo ezeProportional Representation kuthi abesilisa balikhulu lengxenye (152).

Isakhamuzi sakoBulawayo, uNkosikazi Comfort Nare, uthi omama kumele bafundiswe ngamalungelo abo ngoba bayancindezelwa.

“Usuku lwabomama luqakathekile kakhulu sinanzelela ukuthi omama abawazi amalungelo abo. Lokhu kukhanya endaweni ezemsebenzini, siyancindezelwa, kuthi lama ntombazana asakhulayo abatholi amathuba alinganayo labafana, ema university ukuze bathole impumela engcono abafundisa emakolitshini bathwalise nzima amantombazana. Ngakho-ke kudingakala ukuthi sazi amalungelo ethu njalo lentsha yethu ifundiswe ukwenzela ukuthi i-vision esilayo eye gender equality ifezeke.”

Banengi abantu abafisa ukuthi luqakathekiswe kakhulu usuku lweInternational Women’s Day. Omunye wabalombono lo nguNkosikazi Melissa Nomakhosi Ndlovu, omele inhlanganiso ebizwa ngokuthi yiEmthonjeni Women’s Forum. Uthi usuku lolu lungaba lesisindo lungenziwa lube likhefu emhlabeni wonke jikelele.

“I-International Women’s Day sikhangele kakhulu indaba yokulingana kobulili, amathuba aphakathi kwabomama labobaba okuyikho okulungele ingqubekela phambili. Siqhubekela phambili kuqakathekile ukuthi njengo zulu kumbe njenge Zimbabwe kumbe umhlaba wonke jikelele nje sifake ilanga leli libe mqoka, liqakatheke. Engxenye libe likhefu, ukuthi njengabomama sikhuthazane siqinisane ukuthi singaqhubeka njani phambili ukuthi sithuthukise omama.”

Isisekelo sombuso welizwe leZimbabwe sikubeka sobala kusiqa sokungamatshumi amahlanu lasithupha ukuba abesifazane labesilisa balamalungelo afanayo kwezombangazwe, ezomnotho, ezamasiko kanye lokuphila kwabantu nsukuzonke.

please wait

No media source currently available

0:00 0:04:01 0:00
XS
SM
MD
LG