HARARE, WASHINGTON —
Umahluli wedale leSupreme Court uRita Makarau ugcotshwe ngoLwesihlanu emini ukuba akhokhele inhlanganiso ebona ngezokuqhutshwa kokhetho iZimbabwe Electoral Commission (ZEC).
Lesi sehlakalo sesiphazamise isicelo sesiphangiphangi ebesisiwe edale le Supreme Court ngabe Progressive Teachers Union in Zimbabwe (PTUZ) sokukhonona ngokuphathelane loNkosikazi Joice Kazembe ukuba akalazo ingwalo ezeneleyo zokuthi aphathe lumsebenzi.
Ngenxa yalesi sehlakalo edale le Supreme Court, amagqwetha amaqembu omabili avumelene ukuba kasisekho isidingo sokuba lukhangelwe ngesiphangiphangi loludaba njengoba esebekiwe umuntu olencwadi ezeneleyo zokuphatha umsebenzi wokukhokhela iZEC ngesikhathi sokhetho lweReferendum.
Lokhe sikudaba lunye lweReferendum, abenhlanganiso yamagqwetha alwela ilungelo loluntu iZimbabwe Lawyers for Human Rights (ZLHR) basola indlela elotshwe ngayo isisekelo sombuso esitsha.
Ngakwelinye icele umkhokheli we Zimbabwe Democracy Institute uMnumzana Pedzisai Ruhanya utshele intathelizindaba ngoLwesihlanu ukuba kulobudlelwano obukhulu phakathi kwenkokheli ye ZEC lehofisi kamongameli kanye labezomvikela elizweni. Uthi lokhu kuphazamisa ukusebenza kwe ZEC ikhululekile.
Abamabandla ezombusazwe baphitshekile ngemikhankaso yokudinga usekelo kuzulu ukuba ayamukele iDraft Constitution le kukhetho lweReferendum.
Umphathintambo wezabatsha njalo elilunga lePolitiburo ebandleni le Zanu-PF uMnumzana Saviour Kasukuwere laye ngomunye ophatheke kulemikhankaso.
UKasukuwere utshele ontanga emhlanganweni walomkhankaso owenzelwe eAfrica Unity Square eHarare ukuba liDraft imumethe okulungele ontanga.
IStudio Seven iqhubeke ikhulumisana lezakhamizi endaweni ezitshiyeneyo zelizwe isizwa imbo yazo ngReferendum. uMnu. Mkhululi Sogogwana Moyo ohlala eGokwe eNkabazwe uthi abantu balemcabango etshiyeneyo ngokuvota ngoMgqibelo njengoba abanengi bengakasibali isisekelo esitsha sombuso welizwe.
Umnu. Khabo Malinga we Lupane, esabelweni se Matabeleland North, uthi umnyama ubambile ebantwini ngesisekelo sombuso welizwe esitsha.
Kusenjalo, uhulumende wethule umbiko wokwazisa ukuthi ngoMgqibelo lizaba lusuku lwekhefu njengoba kuyabe kusenziwa ukhetho lweReferendum.
Uhulumede wazise ngalokhu kugwalondaba lwakhe lweGovernment Extra Ordinary Gazette ngoLwesihlanu esenzela ukuthi kube semthethweni ukuthi ngoMgqibelo kube likhefu lokuvota.
Kusenjalo, uMnu. Edward Mkhosi, omunye wabagcinisihlalo be COPAC utshele uSithandekile Mhlanga we Studio 7 ukuthi ikhomithi yakhe isebenze gadalala ukuthi uhlelo lolu lufike kusibanga eselikiso khathesi kuReferendum njalo ikhangelele ukuthi abantu balwamukele lolugwalo ngoMgqibelo.
Lesi sehlakalo sesiphazamise isicelo sesiphangiphangi ebesisiwe edale le Supreme Court ngabe Progressive Teachers Union in Zimbabwe (PTUZ) sokukhonona ngokuphathelane loNkosikazi Joice Kazembe ukuba akalazo ingwalo ezeneleyo zokuthi aphathe lumsebenzi.
Ngenxa yalesi sehlakalo edale le Supreme Court, amagqwetha amaqembu omabili avumelene ukuba kasisekho isidingo sokuba lukhangelwe ngesiphangiphangi loludaba njengoba esebekiwe umuntu olencwadi ezeneleyo zokuphatha umsebenzi wokukhokhela iZEC ngesikhathi sokhetho lweReferendum.
Lokhe sikudaba lunye lweReferendum, abenhlanganiso yamagqwetha alwela ilungelo loluntu iZimbabwe Lawyers for Human Rights (ZLHR) basola indlela elotshwe ngayo isisekelo sombuso esitsha.
Ngakwelinye icele umkhokheli we Zimbabwe Democracy Institute uMnumzana Pedzisai Ruhanya utshele intathelizindaba ngoLwesihlanu ukuba kulobudlelwano obukhulu phakathi kwenkokheli ye ZEC lehofisi kamongameli kanye labezomvikela elizweni. Uthi lokhu kuphazamisa ukusebenza kwe ZEC ikhululekile.
Abamabandla ezombusazwe baphitshekile ngemikhankaso yokudinga usekelo kuzulu ukuba ayamukele iDraft Constitution le kukhetho lweReferendum.
Umphathintambo wezabatsha njalo elilunga lePolitiburo ebandleni le Zanu-PF uMnumzana Saviour Kasukuwere laye ngomunye ophatheke kulemikhankaso.
UKasukuwere utshele ontanga emhlanganweni walomkhankaso owenzelwe eAfrica Unity Square eHarare ukuba liDraft imumethe okulungele ontanga.
IStudio Seven iqhubeke ikhulumisana lezakhamizi endaweni ezitshiyeneyo zelizwe isizwa imbo yazo ngReferendum. uMnu. Mkhululi Sogogwana Moyo ohlala eGokwe eNkabazwe uthi abantu balemcabango etshiyeneyo ngokuvota ngoMgqibelo njengoba abanengi bengakasibali isisekelo esitsha sombuso welizwe.
Umnu. Khabo Malinga we Lupane, esabelweni se Matabeleland North, uthi umnyama ubambile ebantwini ngesisekelo sombuso welizwe esitsha.
Kusenjalo, uhulumende wethule umbiko wokwazisa ukuthi ngoMgqibelo lizaba lusuku lwekhefu njengoba kuyabe kusenziwa ukhetho lweReferendum.
Uhulumede wazise ngalokhu kugwalondaba lwakhe lweGovernment Extra Ordinary Gazette ngoLwesihlanu esenzela ukuthi kube semthethweni ukuthi ngoMgqibelo kube likhefu lokuvota.
Kusenjalo, uMnu. Edward Mkhosi, omunye wabagcinisihlalo be COPAC utshele uSithandekile Mhlanga we Studio 7 ukuthi ikhomithi yakhe isebenze gadalala ukuthi uhlelo lolu lufike kusibanga eselikiso khathesi kuReferendum njalo ikhangelele ukuthi abantu balwamukele lolugwalo ngoMgqibelo.